Stöðnun iðnaðarins hefur víðtæk áhrif á íslenskt hagkerfi. Iðnaður stendur undir um fjórðungi landsframleiðslu og verðmætasköpun hans nam um 900 milljörðum króna árið 2024. Um 52 þúsund manns starfa í iðnaði, sem jafngildir því að nær einn af hverjum fjórum á vinnumarkaði starfar innan greinarinnar.

Slaki í hagkerfinu og versnandi lífskjör

Samdráttur og hægur vöxtur mælist nú víða í hagkerfinu. Hagvöxtur nam aðeins 0,5% árið 2024 og hagtölur benda til þess að hann hafi einnig verið hverfandi á fyrstu mánuðum þessa árs. Slaki er að myndast í hagkerfinu og atvinnuleysi fer vaxandi, en það mælist nú 3,9%. Landsframleiðsla á mann – mælikvarði á þróun efnahagslegra lífsgæða – minnkaði um 1,5% á síðasta ári, í fyrsta sinn frá árinu 2020. Líkur eru á að þessi þróun haldi áfram á árinu 2025.

Þetta gerist þrátt fyrir mikinn vilja og drifkraft fólks og fyrirtækja um allt land til að byggja upp atvinnulíf og skapa verðmæti. Það eru ekki tækifærin sem skortir, heldur skilyrðin til að nýta þau.

Erfið ytri og innri skilyrði þjóðarbúsins hefta vöxt. Það hefur sitt að segja að efnahagshorfur í helstu viðskiptalöndunum hafa versnað eftir að breytt stefna nýrrar ríkisstjórnar í Bandaríkjunum veldur áhyggjum af víðtæku alþjóðlegu tollastríði. Hitt vegur þó þyngra að hér á landi eru fyrir hendi heimatilbúnar hindranir á vöxt.

Framboðshlið hagkerfisins hefur ekki fylgt eftir þörfum atvinnulífsins á síðustu árum. Framleiðni hefur ekki aukist nægilega til að styðja við vöxt án verðbólgu og annarra merkja ójafnvægis. Skortur hefur verið á húsnæði, lóðum, raforku, öflugum flutnings- og fjarskiptainnviðum – þáttum sem eru forsenda vaxtar fyrirtækja og verðmætasköpunar.

Þessu til viðbótar vantar hæft starfsfólk með rétta menntun og hæfni. Álögur í formi skatta og gjalda hafa verið of þungar, regluverk flókið og eftirlit óskilvirkt. Þannig mætti, því miður, áfram telja.

Kostnaðarsamt aðhald í peningamálum

Ójafnvægi í hagkerfinu hefur leitt til þrálátrar verðbólgu, sem Seðlabankinn hefur reynt að hemja með háum stýrivöxtum. Verðbólgan hefur vissulega hjaðnað frá því hún náði hámarki, ríflega 10%, í byrjun árs 2023, en vextir eru enn háir og hafa umtalsverð áhrif á þrótt efnahagslífsins.

Háir raunstýrivextir hafa kæfandi áhrif á fjárfestingar, neyslu og nýsköpun. Í stað þess að peningastefnunni sé beitt til að örva hagkerfið – sem væri fyllilega nauðsynlegt við núverandi aðstæður – er henni nú beitt til að draga úr vexti með þungum vaxtaálögum fyrir heimili og fyrirtæki. Aðgerðir Seðlabankans til að ná niður verðbólgunni eru því kostnaðarsamar fyrir landsmenn.

Samkeppnishæfni atvinnulífsins er hornsteinn efnahagslegra lífsgæða. Allt sem heldur aftur af framleiðni og skapar ójafnvægi dregur úr getu íslenskra fyrirtækja til að keppa á alþjóðlegum mörkuðum. Mikilvægt er því að huga vel að því hvernig hægt sé að auka samkeppnishæfnina með markvissum umbótum.

Lykilatriði eru: fjárfesting í innviðum, öflug nýsköpun, menntun og mannauður, sjálfbær orkunýting og hagkvæmt og skilvirkt starfsumhverfi. Þetta eru allt þættir sem við ráðum yfir – og þar liggur vonin. Það þarf skýra sýn, sterka stefnu og samstillt átak stjórnvalda og atvinnulífsins. Ef samkeppnishæfni íslensks atvinnulífs verður tryggð mun íslenskt efnahagslíf blómstra á ný – öllum landsmönnum til hagsbóta.

Pist­ill­inn birt­ist fyrst í ViðskiptaMogg­an­um sem kom út sl. miðviku­dag.

Tengdar fréttir

Umræða

Framtíðin byrjar í dag, lífeyrissparnaður ungs fólks

• Máttur samskipta á tímum breytinga
• Gullhúðun sem breytti fólki í löggur og sakamenn
• Vörumerkið og verkfærakistan
• Að faðma óvissuna

» Fleiri tengdar fréttir