Viðskipti | Morgunblaðið | 20.5.2025 | 9:35

Heildartekjur ríkisins nema 361 milljarði

Frá þjóðnýtingu til einkavæðingar, 17 ára ferðalag ríkisins. Morgunblaðið/Árni Sæberg

Ríkið stofnaði Íslandsbanka eftir bankahrunið árið 2008 og átti hann að fullu til ársins 2009, þegar 95% eignarhlutur var framseldur til kröfuhafa Glitnis. Ríkið hélt eftir 5% hlut og eignaðist bankann aftur að fullu árið 2016, þegar 95% hluturinn kom til baka sem hluti af svokölluðu stöðugleikaframlagi. Síðan þá hefur ríkið notið arðgreiðslna og selt bankann í áföngum, þar til lokahluturinn var seldur í síðustu viku.

221 milljarður fyrir söluna

Frá árinu 2021 hefur Íslandsbanki verið seldur í þremur stórum áföngum. Fyrsta skrefið var frumútboð bankans í júní 2021, þar sem ríkið, undir forystu Katrínar Jakobsdóttur, seldi 35% hlut fyrir 55,3 milljarða króna, sem samsvarar um 69,7 milljörðum króna á verðlagi dagsins í dag. Í mars árið eftir var annar hluti seldur þegar ríkið losaði sig við 22,5% viðbótarhlut í bankanum fyrir 52,7 milljarða, eða sem nemur um 60,6 milljörðum króna á núvirði. Í síðustu viku var lokaskrefið tekið, þegar eftirstöðvum ríkisins, 42,5%, var ráðstafað í opinberu útboði fyrir 90,6 milljarða króna. Þar með lauk einkavæðingu bankans að fullu. Það gerir einkavæðingu Íslandsbanka að þeirri stærstu í Íslandssögunni þegar litið er til heildarsölu á einu ríkisfyrirtæki, bæði að fjárhæð og umfangi. Sala Landssímans árið 2005 stendur þó enn sem stærsta einstaka salan í einni lotu.

140 milljarða arðgreiðslur

Á meðan ríkið átti bankann að fullu, 2016-2021, og að hluta til eftir það, komu einnig arðgreiðslur inn í ríkissjóð. Heildarupphæð arðgreiðslna nam 98,4 milljörðum króna að nafnvirði, en á verðlagi dagsins í dag jafngildir það rúmum 140 milljörðum króna.

361 milljarður í ríkissjóð

Með arðgreiðslum upp á 140 milljarða króna að núvirði og söluandvirði hlutafjár upp á 220,9 milljarða króna, nemur heildarfjármagn sem rann í ríkissjóð af Íslandsbanka samtals 361 milljarði króna að núvirði.

Ríkið fékk Íslandsbanka í hendur án þess að greiða kaupverð eftir bankahrunið 2008, hélt eftir 5% hlut eftir afhendingu til kröfuhafa árið 2009 og eignaðist bankann aftur að fullu árið 2016 sem hluta af stöðugleikaframlagi, þá metinn á 184,8 milljarða. Ríkisstjórn Katrínar Jakobsdóttur hóf einkavæðingu bankans árið 2021 og ríkisstjórn Kristrúnar Frostadóttur lauk henni árið 2025. Frá því ríkið tók við bankanum hefur alls 361 milljarður króna runnið í ríkissjóð, í formi arðgreiðslna og söluandvirðis, á verðlagi dagsins í dag. Það gerir Íslandsbanka að stærstu tekjulind ríkisins af einni ríkiseign í Íslandssögunni, þegar litið er til samanlagðrar fjárhæðar. Sala Landssímans stendur þó enn sem stærsta einkavæðing í einni lotu, þegar ríkið seldi 98,6% hlut sinn í fyrirtækinu í júlí 2005 fyrir 66,7 milljarða króna, sem jafngildir um 175 milljörðum króna að núvirði.

Þess má geta að Inga Sæland, félags- og húsnæðismálaráðherra, hafði lengi lýst harðri andstöðu við sölu bankans, eða gullgæsarinnar eins og hún kallaði bankann m.a. í ræðustól á Alþingi. Í byrjun þessa árs kvað þó við alveg nýjan tón hjá Flokki fólksins og Ingu sem studdi söluna nú þegar hún sat við stjórnvölinn auk þess sem hún benti á að búið væri að ráðstafa söluandvirði bankans í fjárlögum ríkisins.