Erlent | mbl | 24.6.2025 | 10:21

Gæti leitt til friðar víðar í heimshlutanum

Bandamenn æðsta klerks Írans, Ali Khamenei, eru fáir og hryðjuverkasamtökin sem hann styður eru flest í molum. AFP/Khamenei.ir

Grundvallarbreytingar hafa orðið á valdajafnvæginu í Mið-Austurlöndum. Klerkastjórnin í Íran er veikari nú en áður og hryðjuverkasamtök sem klerkarnir styðja við hafa lotið í lægra haldi gegn Ísrael. Eftir situr spurningin hvort að nú sé tækifæri á því að stofna til friðar í heimshlutanum.

Þetta skrifar Albert Jónsson, sérfræðingur í alþjóðamálum og fyrrverandi sendiherra Íslands í Rússlandi, inn á Facebook-hóp sinn Albert Jónsson- Vefsíða um alþjóðamál.

„Veikleikar Írans verða sífellt ljósari, en er komin upp staða til að þoka málum í átt til friðsamlegra lausna í Mið-Austurlöndum?“ skrifar hann.

Pistilinn ritaði hann áður en Donald Trump Bandaríkjaforseti tilkynnti í gærkvöldi að Íranar og Ísraelsmenn hefðu fallist á vopnahléstillögu hans.

Frétt af mbl.is

Ísrael og Íran samþykkja vopnahlé

Undirsátar Írans lotið í lægra haldi

Albert heldur því fram að eldflaugaárás Írana í gær á bækistöð Bandaríkjahers í Katar hafi endurspeglað mikla veikleika Írans og grundvallarbreytingar á valdajafnvægi í Mið-Austurlöndum.

Eins og fjallað hefur verið um þá lét Íran vita af árásinni fyrir fram svo skaði af henni yrði sem minnstur. Nokkrum klukkutímum seinna tilkynnti Trump um vopnahlé.

Albert segir árás Írana í gær minna á viðbrögð Írana þegar Bandaríkjamenn réðu Qasem Soleimani, æðsta herforingja Írans, af dögum 2020 til að hefna fyrir árásir á bandarískar herstöðvar í Írak.

„Í kjölfar drápsins á Soleimani voru væntingar um harkaleg viðbrögð Írana sem ekkert varð úr. Nú eru Íranar í enn veikari stöðu en 2020. Bandamenn þeirra, hryðjuverkasamtök í Líbanon, Sýrlandi og á Gasa hafa lotið í lægra haldi gagnvart ísraelska hernum og Mossad, ísraelsku leyniþjónustunni. Það kemur í kjölfar aðgerða Ísraelsmanna vegna árásar Hamas-samtakanna á Ísrael frá Gasa 7. október 2023,“ skrifar Albert.

Gæti leitt til grundvallarbreytinga

Hann segir Írana eiga lítinn stuðning annan en munnlegan frá öðrum ríkjum.

Áhugaverða spurningin nú sé hvort að hægt sé að hefja viðræður um raunhæfan samning um kjarnorkuáætlun Írana, viðræður um vopnahlé á Gasa, viðræður jafnframt um frið og stöðugleika í Sýrlandi og loks viðræður um tveggja ríkja lausn á deilum Ísraels og Palestínu.

„Með öðrum orðum: Kunna þær grundvallarbreytingar sem greinilega hafa orðið á valdastrúktúr og valdajafnvægi í Mið-Austurlöndum að leiða með tímanum til grundvallarbreytinga á samskiptum ríkjanna á svæðinu?“ spyr Albert.